Doğal diatomit kumlarda karbon katkısı ve ısı işlemi uygulanarak yapısındaki porların artışı sağlanılır. Böylece emiş gücü artırılan diatomit kumlar daha fazla sıvı emme kabileyeti kazanır.Diatomit kumların kullanımı sırasında yaşanılabilecek diğer bir problem ise filtrasyon yeteneğine sahip olmasından kaynaklanabilir. İdrarın kum kabında uzun süre beklemesi söz konusu olduğunda emilen idrarın süzülerek alta geçmesi ve burada birikerek kokuya neden olması mümkündür. Bu nedenle kullanımın sırasında sık sık kum değişimi yapılarak veya ıslanmış bölgeleri temizleyerek koku oluşumuna engel olmak gerekebilir.
Bentonit doğada daha sınırlı olarak bulunduğundan daha pahalı olan bir kil çeşididir. Sodyum bentonit ve kalsiyum bentonit olarak iki farklı kimyada olabilen bu kil, kullanılacağı sahaya göre uygulanan kimyasal işlemler ve mineral katkıları ile değişik nitelikler kazandırıldıktan sonra kullanılmaktadır. Kedi kumu amaçlı, saf bentonit olarak kullanılan ve sıvıyı absorbe etme gücü yüksek olan bu kumun en belirgin özelliği topaklanma ve taşlaşmadır. Hızlı bir şekilde emilen idrar kısa sürede topaklanır ve sonrasında da sert bir kitle halini alır. Oluşan bu topakların alınması ile kumun uzun süre temiz kalması mümkün olabilir.
Sepiolit özellikle Eskişehir yöresinde üretimi yapılan ve lületaşı olarak bilinen madendir. Beyaz renkte olan sepiolit özellikle toksin tutucu ve topaklanma özelliği yanında temizliği kolay olduğundan tercih edilebilir.
Topaklaşan kumlar yeni olmasa da görece daha yeni bir “teknoloji”. Bu kumlar bentonit denen bir çeşit kilden üretiliyor. Bentonitin özelliği ıslandığında taneciklerinin birbirine yapışması. Birkaç milimetre çapında tanelerden oluşacak şekilde üretilen bu kumlar kedinin idrarıyla ıslandığında topaklaşır ve kedi sahibi yalnızca bu ıslak kısmı bir kürek yardımıyla kum kabından alabilir. İdrar kumun geri kalanından uzaklaştırılabildiği için topaklaşan kumlarda koku sorun olmaz. Eksilen kumu tamamlamak koşuluyla bu kumlar bir ay kadar rahatlıkla kullanılabilir. Ne var ki geleneksel kumlarda olduğu gibi topaklaşan kumlarda da toz sorunu var.
Biyolojik olarak çözülebilen kumlar genellikle kullanılmış gazete kâğıtları, talaş, meyve posası gibi geri dönüştürülmüş ya da başka üretim faaliyetlerinin yan ürünlerinden yapılıyor. Ne var ki bu kumlar da görece pahalı olduğu gibi emicilik ve koku saklama konularında da görece zayıflar. Sonuçta en iyisi topaklaşan kumlar gibi görünüyor. Acaba gerçekten öyle mi?
Kediler kumu kazarken havalanan tozları solumanın yanı sıra patilerini temizlerken tozu yutar. Yavru kedilerin kum tanelerini yediklerine ilişkin kayıtlar var. Ne de olsa meraklı canlılar. Bu durum onlar için tehlikeli olabiliyor. Cat Fancy dergisinin haberine göre bu kumlarda kullanılan bentonit suya doyduğunda kuru hacminin 15 katına çıkabiliyor. Solunan toz da akciğerlerde benzer şekilde şişer.
Maalesef bu konularda yapılmış bilimsel araştırma sayısı çok az olsa da bentonitin kediler ve kediciler için pek de sağlıklı olmadığı görülüyor. Uzmanlar topaklaşan kumun diğerlerine göre daha kullanışlı olması nedeniyle tümden vazgeçilmesini değil, birtakım önlemler alınarak kullanılmasının iyi olacağını belirtiyor. Uyarılar şöyle: “Topaklaşan kumlar yavru kedilerin tuvalet kaplarında kullanılmamalı. Yetişkin de olsa bir kediyi kumu yerken görürseniz mutlaka veterinere götürün. Kediniz aniden mide sorunları, kusma, öksürük ya da idrar yaparken zorlanma gibi belirtiler göstermeye başlarsa topaklaşan kum kullandığınızı veterinerinize bildirin.”
Biraz da başta değindiğimiz çevre sorunlarından bahsedelim. Kedi kumları doğal hammaddelerden yapıldığı için onları yemediğiniz ve tozunu çok fazla solumadığınız durumda herhangi bir zararı yok gibi görünebilir. Ama ABD’de yapılan bir araştırma sadece ABD’de yılda iki milyon ton kedi kumu kullanıldığını gösteriyor. Hammaddeler madenlerde çıkartılıyor ve bu da doğal ortamların tahrip edildiği anlamına geliyor. Çevre açısından en masum kedi kumunun biyolojik kökenli kumlar olduğu belirtiliyor.
Bu yazıyı yazan kedicinin hangi kumu tercih ettiğini merak ediyorsanız hemen söyleyelim: yaklaşık 10 yıldır topaklaşan kumu tercih ediyor. Ama bu yazıyı hazırlarken yaptığı araştırmalar sonucunda bu kumların yapıldığı hammaddenin çıkarılması sırasında çevreye verilen zararı ve tozun kedilerin sağlığına olası zararlarını öğrendiğinden bu yana biraz rahatsız.